Sunday, November 13, 2011

بیببلۆگرافیا

                         بيبلؤطرافيا
بيبلؤطرافيا: كةبةئينطليزى ثيَى دةطووتريَت (BIBLIOGRAPHIES)بريتية لةكؤمة لَيَك زانيارى بيبلؤطرافى وةكو(ناوى نووسةر،ناونيشانى سةرضاوة ،ذمارةى ضاث،زانيارى لةمةرِضاثكراوةكةوذمارةى لاثةرِةكانى و...تاد)سةبارةت بة ضاثكراويَك يان ضةند ضاثكراويَك ثيكةوة.
وشةى بيبلؤكرافياكةلةم سةردةمة نويَية لةوشةيةكى فةرِةنسييةوة هاتووةتة ناوزمانى عةرةبيةوة وناونراوة(البيبلوغرافيا)،لةرِة ضةلَةك دا زاراوةكة يؤنانيية لةدوو وشة ليَكدراوة:
(BIBILION)كةبةزمانى (ناميلكة)ديَت و ويَنةيةكى بضووكراوةى زاراوةى (BIBILIOY) ة،بةواتاى (نوسين)،وشةى (GRAPHIA)يش ناوى كرداريَكى وةرطيراوة  لة(GRAPHIN)بةواتاى (لةبةريدةطريَتةوة )ياخود(دةينووسىَ)،بيبلؤطرافيا هةرلةطةلَ دةركةوتنيدا لة سةردةمى طريكة كانةوة تاكوسةردةمى حةظدةيةم بةماناى (لةبةطرتنةوةى كتيَبةكان)هاتووة و بةو شيَوةية
بووة تانيوةى دووةمى سةدةى هةذدةيةم دا مانايةكةى بؤتة (نووسين سةبارةت بةكتيَب).
فةرهةنطى (ئؤكسفؤرد)ثيَناسةى بيبلؤطرافياى بةم جؤرة كردووة:
بريتيةلةبةرطرتنةوة،يان نووسينةوةى كتيَب ،ثيناسةو ميذووى كتيَب لةرِووى دانان وضاث و بلاَوكردنةوةو هةندىَ شتى تر ،ليستيَكةبةكتيَبى تايبةتى نووسةريَك ،يان دةزطايةكى بلاَوكردنةوة،ياخود نيشتمانيَكى دياريكراو ،يان بيرؤكةيةك ،ياخود بابةتيَكى دياريكراو"
بةطشتى ليستى بيبلؤطرافيا بريتية لة زانياريية بيبلؤطرافياييةكان بةدياريكراوى ،يان نةكراوى سةبارةت بةسةرضاوة زانياريية سةربةخؤكانى وةكو كتيَب يان تيَزة زانستيةكانى زانكؤ،يان ضاثكراوة خولاوةكان (رِؤذنامةوطؤظاروبلاَوكراوة-وكوردى)بيبلؤطرافياضةشنيَكى تايبةتى وةك كتيَب دةطريَتةوة،ياخود دووجؤريان زياتر لةسةرضاوةكانى زانيارى وبريتيية لةليستيَكى رِيَكخراو لةذيَر رِؤشنايى سيستميَكى تايبةت بةسةرضاوة تايبةتةكانى بابةتيَكى دياريكراو ،يان بةرهةمى كةسيَكى دياريكراو ،يان ضةندسةرضاوةيةك لةماوةيةيةكى زةمةنيى دياريكراو ،يان شويَنيَكى دياريكراو .
                خةسلَةتةكانى بيبلؤطرافيا
1- لةئيَستادا وشةى بيبلؤطرافيا لةوشة بةربلاَوةكانة ولةلايةن ثسثؤرِانى بوارى كتيَبخانة وزانياريةكانةوة لةزؤربةى ولاَتانى دنيادابةكاردةهيَنرىَ.
2- وشةكة بووةتة زاراوةيةكى (بةعةرةبى كراو)ى فرة بةكارهيَنراولةسةرجةم كؤنطرةكان ولاى رِيَكخراوة تايبةتمةندةكان وتويَذةرانى بوارى كتيَبخانةو زانيارييةكان لةولاَتانى عةرةبدا.
 3- ضةندين رِيطالةرِيَكخستنى بيبلؤطرافيا دابةكاردىَ واتة رِيَكخستنى بابةتةكان لةنيَوكارى بيببلؤطرافيدا،لةوانة (ريزبةندكردنى هيمايى ،يان ريزبةندكردنى
ثؤليَنكراو،زةمةنى،جوطرافى،شيَوةيى)،ياخود ريزبةنديكردن بةثيَى دةزطايةكى بلاَوكردنةوة .
4- بيبلؤطرافيا بةوة ناسراوة كةداثؤشينى بةرفراوانةو ،هةروةهالةدووتويَيدا سةرضاوةسةرةكيةكانى    زانيا رى دةستة بةردةكريَت .
5- لة كارى بيبلؤطرافيدابةتةنيائاماذة بيبلؤطرافيةكان بؤسةرضاوةدياريدةكريَت ،نةوةك ناوبردنى ئةوكتيَبخانةوسةنتةرى زانياريانةى كةسةرضاوةكانيان تيداثاريَزراوة.

                                                سوودةكانى بيبلؤطرافيا
1- رِينمايى تويَذةردةكات بؤثةيداكردنى طشت سةرضاوة تايبةتةكانى ثةيوةست بةبابةتى تويَذينةوةكةيةوة ،كةلة رِووى زةمةن وشويَن وزمانةوانى وبابةتييةوة ثيَويستى ثيَيان دةبيَت.
2- يارمةتى تويَذةردةدات بؤهةلَبذاردن و وةرطرتنى ئةوسةرضاوانةى مةبةستيَتى ،هةرضؤن سةرضاوةى ئةوتؤشى ثيَدةناسيَنىَ كةلةوةوبةربةبيريدانةهاتوون.
3- هاوكارى تويذةر دةكات بؤساغ كردنةوةى زانيارى دياريكراو وكاركردن بؤتةواوكردنيان ورِاستكردنةوةى هةلَبذيَردراوةكانى.
4- بيبلؤطرافيابةكليلى سةرضاوةكانى زانيارى دادةنرىَ وبةهؤيةوة كؤشش وكات وتيَضوون دةستةبةردةبيَت وثاشانيش ئةنجام دانى تويَذينةوةكةى خيَراتروفراوانترو وردتروسةركةوتووتر دةبيَت.

                                             جؤرةكانى بيبلؤطرافيا
 دةتوانين بيبلؤطرافيا دابةش بكةين بةسةردووجؤردا:
1- بيبلؤطرافياى دةق شيكارى:  هةندىَ جار بةبيبلؤطرافياى رِةخنةييش ناودةبريَت، بريتيةلةرِاظةكردنى رِاستيةكى ثةيوةست بةميتؤدةكانى كارى وةرضةرخاندن وطواستنةوة لةدةستنووسةوة بؤبةرهةم هيَنراوى كؤتايى ،يان بايةخ دان بةوةسفى ماددى كتيَب ودياريكردنى جوداكارى تيَكست (دةق)لةنيَوان دةستنووس و كتيَبى ضاثكراودا ،هةروةهالةنيَوان ضاثة جياوازةكانى يةك كتيَب دا ،كةبة(ميَذووى ذيانى كتيَب )  ناودةبريَت.
2- بيبلؤطرافياى رِيَكخراوى دياريكراو: بريتيةلةكؤمةلَة ليستيَكى رِيَكخراووئامانجى ثيَناسةكردنى بةرهةمى هزرية كةلةضوارضيَوةى جوطرافيايةكى دياريكراوداية،وةكو بيبلؤطرافياى نةتةوةيى،يان بةرهةمى هزرى تايبةت بةبابةتيَكى دياريكراوى وةك بيبلؤطرافياى تايبةتمةند ،يان بةرهةمى هزرى تايبةت بةخةسلَةتةكانى ئةركيَكى دياريكراو،هةرضؤن لةبيبلؤطرافياى تايبةت بةتيَزة زانستيةكان ياخودتايبةت بةبلاَوكراوة خولاوةكان دةبينريَت .
طةربمانةوىَ بنضينةى زياتربؤ دابةشكردنى ئةو دووجؤرة بيبلؤطرافياية بةسةرجؤرى ديكةدا دابةش بكةين،ئةوادةتوانين بةم جؤرة كارةكةمان ئةنجام بدةين :
أ‌-      بيبلؤطرافياى  سةراثاطير:
 طرنطى دةدات بةدياريكردن وثيَناسةكردنى بةرهةمى هزرى بةشيَوةيةكى طشتى،بةبىَ خؤبةستنةوة بةبواريَكى بابةتى دياريكراوةوة ،بةلَكوهةمووئةوداخراوانة دةطريَتةخؤلةبابةتى جؤراوجؤردان بىَ جياوازى ،ئةميش دابةش دةبيَت بةسةر:
1-     بيبلؤطرافياى نةتةوةيى :
 كةبةرهةمى هزريى ولاَتيَكى دياريكراو وثيَناسةيان دةطريَتة خؤ،ئةوانةى كةلةناو ولاَتةكةدادةردةضن،يان لةدةرةوةى دا،وةكو(بلاَوكراوةى ميسرى بؤبلاَوكراوةكانى سالَى 1955،بيبلؤطرافياى جةزائيرى لةسالَى 1965دا).
 2-بيبلؤطرافياى بازرطانى:
 بريتيية لةدياريكردن و ثيَناسةى ناوةرِؤكى ثيَرِستى بلاَوكةرةوةودابةشكاروبازرطانانى كتيَب،هةمووئةو    ضاثكراوانةى لةخؤدةطريَت  كة وابلاَوكراوةكانى دةولَةت لةبةرهةمى هزريى بةرهةمى ديَنن،وةكو(رِيَبةرى كتيَبى ميسرى) كةدةستةى طشتى ميسرى كتيَب لةسالَى 1972وة دةريدةكات .
ب- بيبلؤطرافياى تايبةتمةند: طرنطى دةدات بةدياريكردن وثيَناسةى بةرهةمى هزرى تايبةتمةند لةبابةتيَكى دياريكراودا،هةميشةئةم جؤرة بيبلؤطرافياية بةرهةمى هزريى بةهةمووشيَوةكانيةوةوبةهةمووزمانيَك لةضوارضيَوةى بابةتى ديارى كراودادةطريَتةخؤ،وةكو:
 - محمد فتحى عبدالهادى. الدليل الببلوغرافى للانتاج الفكرى فى مجال المكتبات والمعلومات.
  ليَثرسراوى بةشى ببلؤطرافيا لةكتيَبخانةى سليَمانى .

library.ismail@yahoo.com



        

وەرگێڕان

وةرطــيَــرِان
ثيَش ئةوةى باسى وةرطيَرِان بكةين ثيَويستة ئاورِيَك بةلاى زماندا بةينةوة ضونكة وةرطيَرِان بةشيَكة لةزمان، دةتوانين بلَيَين زمان بةرضاوترين تايبةتمةندىمرؤظة، تايبةتمةندى يةك كة دةتوانيَت لة هةموو بونةوةرةكانى ترمان جيا بكاتةوة، بةبآ زمان بة هيض كلؤجآ نةمان دةتوانى جيهانيَك ثيَك بهيَنيَت كة  ئةمرِؤ دةيناسين.
ثيَشكةوتنةكانمان لة هةموو شتيَكدا جا لة هوةرةوة بطرة تا زانستى تةكنؤلؤجيا بةبآ زمان نةدةبوو، يةكةمين وةسيلة يا ئامرِازى بوة بؤ طؤرِينةوةى بيرو رِاكان هةر ئةميشة دةمانكاتة مرؤظ و جيامان دةكاتةوة لة هةموو بونةوةرةكانى تر زمان ئامرِازى سةرةكى خةلَكى جيهانة بؤ ثةيوةندى كردن لةطةلَ يةكترديدا، وة ئةو ثةيوةنديةش بآ طومان وةرطيَرِان رِؤلَى تيَدا دةبينيَت.
ضونكة وةرطيَرِان بريتية لة طؤرِينى بابةتيَك لةزمانيَكةوة بؤ زمانيَكى تر.
ئةطةر سةرنجى ميَذووى وةرطيَرِان بدةين دةبيني لة ثيَشتدا بة شيَوةى ئاخاوتن بوة مةبةست و خواست و ئامانجى كةسةكانى بةديهيَناوة، ئةمةش كاريَكى سروشتى بوة ضونكة (نوسين)نةبوة لةوكاتةدا.
ئةطةر باسى ميَذووى وةرطيَرِان بكةين لةجيهاندا ئةوا يةكةمين بةهرةمى وةرطيَرِاو بؤ نزيكةى 3000 سآ هةزار سالَ ثيَش ميلاد بةر لةزايين و بؤ سةردةمى ئيمثراتؤرى كؤنى ميسرى دةطةرِيَتةوة.
بةلآم لة رِؤذئاوادا 300 سالَ بةر لة زايين و كاتيَك كة رِؤمةكان بةشيَكى زؤرى ولآتى يؤنانيان خستة ذيَر دةستى خؤيانةوة كلتوريَكى زؤريان ضنط كةوت وة كارى وةرطيَرِانيان بةدةست هيَنا.
لات شاراوة نةبيَت كة بةرطى دووةمى ئاظيَستا كة يؤنانيةكان بردويانةتةلاى خؤيان وةريان طيَرِاوةتة سةر زمانى خؤيان كة نزيك هةزار سالَ ثيَش زاينة.

وةرطيَرِان: بريتية لة وةرطيَرِانى نوسراويَك لةزمانيَكى بنةرِةتةوة بؤ زمانى مةبةست بةبآ ئةوةى واتاكةى دةست كارى بكرآ. يان طؤرِينى يان طواستنةوةى دةقيَك لة زمانيَكةوة بؤ سةر زمانيَكى تر وةك خؤى، (وةرطيَرِان جؤريَكة لة طةرِان بةدواى حةقيقةت دا)
يان: وةرطيَرِان هةم هونةرةو هةم زانس: ضونكة كةدةلَيَين هونةرة واتة هيض كةس نازانآ هونةر بكات تةنها هونةرمةند نةبيَت بة شيَوةيةكى تر. واتة هةموو كةس ناتوانيَت ببيَتة وةرطيَر. دةلَيَين زانستة ضونكة دةبيَت شارةزايي تةكنيكى زمان بين وة ئاطادارى ئةو دةقةو كارةكانى نوسةرةكة بين بزانين رِستةسازى ضؤنة وة لة دارِشتن شارةزا بين وةرطيَرِان  هونةريَكى دذوارة.
بؤ ناسينى ضةمكى وةرطيَرِان دةبيَت بطةرِيَنةوة بؤ زانستى زمانةوانيي ضونكة بآ ئةم زانستة وةرطيَرِان هيض مانايةكى زانستى ئةوتؤى نابيَت وة ئةم ضةمكة ضونكة بةسترا بةزانستى زمانةوة.
وةك كؤلَةكةى سةرةكى سةيرى دةكرآ.

سودةكانى وةرطيَرِان
1- بةهيَز كردنى شيَوةى دارِشتن لةدووزماندا لة هةمان كاتدا.
2- بةراورد كردنى رِيَزمانى زمانيَك لةطةلَ رِيَزمانى زمانيَكى تردا.
3- ورد بونةوة لةو برِو دةستةواذة ئيدؤميانةى كة لةزماندا بةكارديَت.
4- طؤرِينةوةى زانيارى و بيرورِا دةربرِين وة طواستنةوةيان لة زمانيَكةوة بؤ زمانيَكى تر.
5- ئاويَنةى كلتورةكانة.

محمد ئةركؤن دةلَيَت وةرطيَرِأن بريتية لة مةسةلةى ناثاكى يان دةست ثاكى (خيانةت يان ئامانةت) و دةبآ يةكيَكيان هةلَبذيَريَت (بةو مانايةى وةرطيَرِان مةسةلةيةكى ئةخلاقى كةسيية).
* مةسةلةى مةعريفة يان نةبونى مةعريفةية.
هةموو وةرطيَرِانيَكى رِاستةقينة دةبيَت لة قالَبة ئةسلَيةكةى بيَتة دةرةوة، بةبآ ئةوةى بةشيَوةيةكى تةواو رِةها لةزمانى دوةمدا بتويَتةوة، دةبيَت بةرطيَكى نوى لةبةر بكات و لة قالَبى سيَيةمدا دةربكةويَت.

مةرجةكانى وةرطيَرِان لة كةسى وةرطيَرِدا
وةرطيَرِان كاريَكى هةر وا ئاسان نية هةموو كةس دةستى بداتآ ضونكة وةك وتمان هةم هونةرة هةم زانستة مرؤظ دةبيَت هونةرو زانست باش بزانيَت بةلايةنى كةم شارةزايي تةواوى بابةتةكةو زمانى نوسراوةكة بيَـ ئةمجا دةست ث بكا لةبةر ئةوة كؤمةلَيَك مةرج هةية دةبيَ لةكةسةى وةرطيَرِدا هةبيَـ بةتايبةتى لةوةرطيَرِانى نوسراوةكاندا وة حةقى نوسراوةكةو نوسةرةكةى ثيَشيَل نةكات وة بابةتةكة بةزيندويي و وةك خؤى بطةيةنيَت.
مةرجةكان
1- لانةدان لة سنوورى ئةو دةستورةى كة بؤى دانراوة دةرنةضيَت، وة ئارةزوى لةكارةكةدا هةبيَت.
2- ثيَويستة زانيارى تةواوى لةسةر بابةتةكةو زمانى بابةتةكة هةبيَت، جطة لةمةش شارةزايي تةواوى هةبيَت لة شيَوازى نوسينى نوسةرةكة، واتة بزانآ نوسةر مةبةستى ضى ية.
3- طواستنةوةى دةقةكة بآ دةستكارى كردنى (طةياندنى ثةيامةكة وةك خؤى)
وةك ضؤن حافظ ابراهيم لة ثةسنى يان وةصفى بابةتيَكى ئةدةبيدا دةلَيَت ( بابةتةكةو وةرطيَرِاوةكة وةك كيذيَكى شؤخ و شةنط واية لةبردةم ئاويَنةدا)
4- ثيَويستة وةرطيَبرِ خؤى لةوةرطيَرِانى وشة بةوشة بثاريَزيَت، كة هةم زيان لة واتاى دةقةكة و هةم زيان بة جوانى دةربرِينيش دةطةيةنيَت.
5- ثيَويستة وةرطيَرِ بة ئامانةتةوة دةقةكة لة زمنى وةرطيراوةوة بؤ زمانى مةبةست بطةيةنيَت
6- لة رِيَطاى هةلَبذاردن و وشةطةلى طونجاوةوة كاريطةرى بةرامبةر طونجاو بةدةقى سةرةكى وةرطيَرِان ببةخشآ يان دروستى كا.

كليلى دةروازةكانى وةرطيَرِان
1- هةلَهيَنجان
2- وةرطرتن- كؤثى كردن
3- طؤرِينةوة
4- نزيك بونةوة
5- هاوسةنطى هاوكيَشةكان تةريب بيَت بةبابةتةكان



(كآ وةرطيَرِان بكات)
هةر كةسيَك ئةم  كارةى لة توانادا هةيةو لة خؤى رِادةبينيَت قؤلَى ليَ هةلَمالَيَت و دةريَغى ليَ نةكات، بةلآم دةبيَت مةرجةكانى وةرطيَرِان تيَدا بيَت بةرِيَذةيةكى بةرضاو ئةطةر نا ئةوة وةرطيَرِيَكى ضالاك نية.
بيَ طومان وةرطيَرِةكان دةتوانن طةلان بةيةكترى بناسيَنن و ئاشناى كلتورةكانى يةكتريان بكةن لة رِيَطةى وةرطيَرِانى سامانة فكرى يةكانةوة هيض طةليَك نية ئةمرِؤ لة دنيادا ثيَويستى بة وةرطيَرِان نةبيَت، هةرضةندة زؤر دةولَةمةنديش بيَت لة كلتورو زانستدا، ضونكة هةتاوةكو بةرهةمى طةلان زؤرتر بؤخؤت وةربطيَرِيَت زؤر تر دةولَةمةند دةبيَت بة طشت بوارةكانى ذيان، ئيَمة لة وةرطيَرِاندا زؤر هةذارين ئةطةر خؤمان بةراورد بكةين بة ولآتيَكى وةك يابان، ئةو ولآتةى بةطةورةترين ولآتى وةرطيَرِان دادةنرآ، ئيَمة زؤر ضاك ئاستى زانين و ثيَشكةوتنى ئةو ولآتة دةزانين كة ضؤن رِكابةرى ولآتانى ئةوروثاو ئةمةريكا دةكات، كة ثيَشتر شتى ليَ وةردةطرتن و دواتر لاسايي دةكردنةوة بةتايبةت لة بوارى زانستى و تةكنةلؤذيادا.
هةندآ لة زانايان دةلَيَن وةرطيَرِان دياردةيةكة لة دياردةكانى زمانى ئادةميزاد نةك لاى ئةو كةسانةى كة هةرطيز كارى وةرطيَرِانيان نةكردووة.

وةرطيَرِ/ ئةو كةسةية كة 2 زمان وةك يةك شارةزاية وة لة كلتور و داب و نةريتى هةردولادا قالَة، واتة كار بؤ طؤرِينى نوسراويَك دةكات لة زمانى بنةرِةتةوة بؤ زمانى مةبةست.
(زؤر قورسة باوةرِ بةوة بكريَت كة رِةخنة طرى وةرطيَرِان خؤى وةرطيَر نةبيَت)
وةرطيَرِان كاتآ رِودةدات كة ئةوبابةتة زؤر طرنط بى و سود بةخش بيَ ياخود نوسةرةكةى بةناو بانط بى يان ناوةرِؤكى بابةتةكة بة ثيرؤزو دةطمةن بيَ يان بابةتى سةردةم بيَت لةجيهاندا باس و  خوازى زؤر لةسةر بآ
لةهةموو كاتيَكدا ثيَويستى يةكان وا دةكةن وةرطيَرِان بكر هةروةها بةرزى ئاستى سةرضاوةكةش هؤكاريَكى ترة.

تيَبينى: رِةنطة نزيك بونةوةيةك لة نيَوان و تةرك و مةرجةكانى وةرطيَرِاندا هةبيَت بةلآم سروشتى كارةكة وادةخوازيَت كة بةم ضةشنة بيَت تا خويَندكارةكانم باشتر سودى ليَوةربطرن ليَيتيَبطةن
كلتورى نوسةر كاريطةرى هةية لةسةر خويَنةرلةبير كردنةوةدا)
جارى واش هةية نوسةريَكى بيَطانة نوسينةكانى مرغوب نية ضونكة لةطةلَ كلتورةكةمدا ناطونجآ



جؤرةكانى وةرطيَرِان
تا ئيَستا خشتةيةك يان ياسايةك و بنةمايةكى سةرةكى لةبةردةستدا نية 100% دانى ثيا بنريَت بلَيَين وةرطيَرِان ئةمةندة جؤرة بةلَكو بةبى باوةرِهيَنان بةطفتارةكان هةر كةسةو قةناعةتيَكى لا دروست بوة بؤ جؤرى وةرطيَرِان بؤ نمونة بةرِيَز كؤرسى سةفةوى لة كتيَبةكةيدا دةلَيَت وةرطيَرِان 2 جؤرة.

1- وةرطيَرِانى زارةكى
أ- وةرطيَرِانى هاوكات (مباشر)
ب- وةرطيَرِانى ناهاوكات (غير مباشر)
2- وةرطيَرِانى نوسراو
أ- ووشة بة ووشة
ب- رِستة بؤ رِستة
ج- دةق يان (مفهوم)

وةرطيَرِانى زارةكى
أ- وةرطيَرِانى هاوكات:- واتة وةرطيَرِانى وتةيةك يان قسةيةك لة زمانى بنةرِةتيةوة بؤ سةر زمانى مةبةست، بةمةرجيَك كاريطةرى ئةو وتةية يان ئةو قسةية لةسةر طوآ طرى زمانى بنةرِةتةوة بطويَزريَتةوة بؤ سةر زمانى طويَطرى مةبةست. (واتة كاريطةرى قسةكة ون نةبيَت).
 ب- وةرطيَرِانى ناهاوكات: واتة بةشيَكة لةوةرطيَرِانى زارةكى وة وةرطيَرِ كاتيَكى زؤر ترى لةبةردةستداية بؤ وةرطيَرِان.
وةرطيَرِانى هاوكات و ناهاوكات جياوازيان هةية (جياوازيةكانى نيَوانيان).



ناهاوكات
هاوكات
1- ماوةى ةية بؤ وةرطيَرِان.
1= لة رِوى كاتةوة ماوةى وةرطيَرِان زؤر كورتة.
2- زؤر بةدةطمةن ئةمة رِوو دةدات.
2- هةنديَك جار كورت كردنةوةى  تيَدا  ئةنجام دةدريَت وة لةمةبةستى مةفهوم دةرنةضيَ.


2- وةرطيَرِانى نوسراو واتة بريتى ية لة وةرطيَرؤِانى واتايةك لة زمانى بنةرِةتةوة بؤ زمانى مةبةست بة نوسراويَك كة ضةند ثيَوةريَكى هةية ئةمانةن:-
أ- وةرطيَرِانى وشة بة ووشة: كة بة زؤرى بؤ دةقى ياساو فةرهةنط بةكار ديَت وشة بة وشة ماناكةى رِون دةكريَتةوة يان بلَيَين وةردةطيريَت ثةيوةندى بة ناوةرِؤكةوة نى ية.
واتة وشة بة ثيَوةر وةردةطرين بةواتاى هةروشةيةك لة زمانى بةرامبةر وشةيةكى بؤ دادةنريَت لةزمانى مةبةستدا .
(ماناى رِستة بؤ وشة لةم بارةدا مانا ناطةيةنيَت)
يان بريتى ية لة وةرطيَرِانى ثيت و دةنط و ضؤنيةتى خويَندنةوةى وشةكان بؤ ئاشنابون بةزاراوةو فيَربونى زمان كة لة وشةوة سةرضاوة دةطريَت بؤ زيندو كردنةوةى وشة كؤنةكة بةتايبةتى لة قاموسدا.
ب- وةرطيَرِانى رِستة بؤ رِستة: لةم قؤناغةدا رِستة ثيَوةرى وةرطيَرِانة.
لةم قؤناغةدا رِيَزمان و شيَوةى دارِشتنى وشةكان لة زمانى مةبةستدا رِةضاو دةكريَت واتا رِستةى زمانة بنةرِةتيةكة ديارى دةكريَت.
ج= وةرطيَرِانى مفهومى يان واتايي (دةق): لةم حالَةتةدا وةرطيَرِ هةولَ دةدات تةنها واتاى دةقةكة
بطةيةنيَتة خويَنةر بةمةرجآ كارى طةرى و مةفهومى خؤى لةدةست نةدات كة لةزمانى بنةرِةتدا هةيةتى كاتيَك وةريدةطيَرِينة سةر زمانى مةبةست. هةندآ جاريش بةسةريدا بسةثيَنريَ.

ئةركةكانى وةرطيَرِ (هونةرى وةرطيَرِان)
1- وةرطيَرِ ثيَويستة دةقى زمانى بنةرِةتى بى كةم كورِى وةرطيَرِيَتة سةر زمانى مةبةست واتة (بةئامانةتةوة ماناكة وةك خؤى بطةيةنيَت)
2- ناوةرِؤك و كاريطةرى زمانى بنةرِةتى ثيَويستة بةتةواوى بطوازيَتةوة بؤ سةر زمانى مةبةست.
3- شيَوازى نوسينى زمانى بنةرِةتى ثيَويستة لةزمانى مةبةستدا رِةضاو بكرآز
4- ثيَويستة ئةو ثيَكهاتة رِيَزمانيةى كة لة وةرطيَرِاندا بةكار هيَنراوة، ثيَك هاتةيةكةى باو بيَت و كاريطةرى رِيَزمانى زمانى بنةرِةتى بةسةرةوة نةبيَت.
5- بؤ مةبةستى تيَطةيشتنى زياتر باشتر لة زانيارى يةكان ثيَويستة وشةى زياد بةكار بهيَنريَ.
6- لايةنى سؤزو عاتيفةى دةقةكة طؤرِانى بةسةردا نةيةت وةك خؤى ([1])
7= طةياندنى ثةياميَك بؤ خويَنةر كة ثآ ي ئاشنا نية.

لةطةلَ هةموو ئةمانةشدا محمد  ئةركؤن دةلَيَت: نةزانينى و بيَئاطايي ناتوانى وةرطيَرِانيَكى رِاست و دروست بةرهةم بهيَنىَ. وةرطيَرِى بابةتى فيكرى دةبيَت خؤشى رِوناكبير بيَت يان ثيَويست ناكا بضيَتة دنياى وةرطيَرِانةوة، وةرطيَرؤشان ثرؤسةيةكى نيَطةتيظى هةلَضوو نية بةلَكو ثرؤسةيةكى ثؤزةتيظى كاريطةرة. ئيَمة هةر لة ئيَستاوة تا سالآنيَكى دورو دريَذى ذيان ثيَويستيمان ثيَيةتى مادامةكى بةرهةمى خؤمان بؤ فيكر سنووردارة
كاتيَك وةرطيَرِان بة ثيَويست لةناو كؤمةلَطادا دادةنريَت كة كؤمةلَيَك سةنتةرو ثةيمانطاى تايبةت بةوةرطيَرِان بنياد بنريَت. وةتويَذةران و وةرطيَرِان بؤ سالآنيَكى زؤر خؤيانى بؤ تةرخان بكةن.
8= لةسةر وةرطيَرِ ثيَويستة مافى نوسةر نةخوات، واتة لا بردن و ناو نةهيَنانى ناوى نوسةرز
9- وةرطيَرِانى ئةو سةرضاوانةى كة ثيَويستةكانى خويَنةر ثرِ دةكاتةوة كةليَنيَك لة كتيَبخانة دةطريَت.

سةرضـاوةكـان
* زمان، وةرطيَران و ثةيوةندى كلتورةكان و / حوسين يةعقوبي/ فن الترجمة  محمد عوض محمد
* بهنام باوةند ثور/ طؤظارى سةردةم سالَى 2002 ذمارة 24
* كورسى سةفةوى/ حةوت طوتار دةربارةى وةرطيَرِان وةرطيَرِانى رةفعةت مورادى 2005









[1] - بؤ نموونة شيعرةكانى عمر خيام كة هةزار كردوية بة كوردى جوانيةكة لةوةداية كة هةذار هةم وةرطيَرِةو هةم شاعيرة

Saturday, November 12, 2011

librar.ismail@yahoo.com

سەرنج وتێبینیەكانتان بۆ ئەم ئیمەیڵ ئەدرەسە بنێرن
library.ismail@yahoo.com

Thursday, November 10, 2011

پۆلێن كردن










پۆلین كردن

زانستی كتیبخانەكانپێناسەی زانستی كتیبخانە لەگەڵ كورتەیەكی مێژوویی ..

زانستی كتیبخانە :- بریتی یە لەو زانستەی گرنگی دەدات بەكتیبخانەو بنكە زانستی یەكان لەهەردووڕووی هونەری وكارگێڕی یەوە بەئامانجی پاراستنی سەرچاوەكانی كلتوری مرۆڤایەتی وە ڕێكخستنیان بەپێی یەكێك لە یاسا جیهانی یەكان كەبەهۆیەوەخوێنەرلەهەرشوێنێك وئاستێكی خویندندا بێت بتوانێ‌ بگاتە ئەوسەرچاوانە.

كورتەیەكی مێژوویی :-
مێژووی كتێبخانەكان دەگەڕێتەوەبۆ [3000] سێ‌ هەزار ساڵ پێش زاین ئەمەش لەئەنجامی تاووتوێكردنی شوێنەوارە دێرینەكان دەركەوتووە بەتایبەتی لە[ میزۆپۆتامیا ] وەهەروەها [دۆڵی نیل] ..

پۆلێن كردن  [ التصنیف ] :-
بریتی یە لەجیاكردنەوەی سەرچاوەكانی كتێبخانە بەپێی بابەتەكانیان وەسەرلەنوێ‌ ڕێكخستنەوەی ئەم بابەتانە بەپێی لێك چوون ولێك نزیك بوونیان لەبابەتەكاندا بەمەرجێك لەبابەتی گشتی یەوە بۆبابەتی تایبەتی تر وەلەهەمان پۆل دا مەبەستیش لەم پۆلێن كردنەگەیشتنی خوینەرانە بەئاسانترین شێوەو كەمترین ماوە بەوسەرچاوانەی كەلەكتێبخانەدا هەن ..

مێژووی پۆلێن كردن :-
مرۆڤ هەرلەكۆنەوەگرنگی داوە بە پۆلێن كردن بەپێی ئەوسەرچاوانەی كەبەدەستمان گەیشتووە مێژووی پۆلێن كردن دەگەڕێتەوەبۆ [ 2700 ] ساڵ پێش زاین كەلەسەرتاتە قوڕ ئەنجامیان دابوو لەكتێبخانەی[ نیبور ] لە میزۆپۆتامیا..


سیستەمەكانی پۆلێن كردن كۆن و نوێ‌ :-
1- پۆلێنی [ ملڤل دیوی ] لەساڵی 1876 لەلایەن ملڤل دیوی دۆزراوەتەوە وە ژمارە بەكاردەهێنێت ..
2- پۆلێنی [ دەیی جیهانی ] ئەم پۆلێنە لەلایەن هەردوو زانا [ ئۆتێلاو هێنری لاڤۆتین ] دۆزراوەتەوە لەساڵی 1905 كە ژمارەو هەندێ‌ نیشانەی تر بەكاردەهێنێت ..
3- پۆلێنی[ كۆنكرێسی ئەمەریكی ] ئەم سیستەمە لەساڵی 1902 وە بەكاردەهێنرێت لەم سیستەمەدا تەنها پیت بەكار دێت ..
4- پۆلێنی[ڕانگاناثان] هەروەهابەپۆلێنی كۆڵن ناودەبرێ‌ ئەم پۆلێنەش لەلایەن زانای ماتماتیكی هیندی [ڕانگاناثان] دۆزراوەتەوە لەساڵی 1933 كەژمارەو پیت بەكاردەهێنێت [داش] _ .
5- پۆلێنی [بابەتی ، جیمس براون ] لەساڵی 1906 دانراوە تەنها پیت بەكاردەهێنێت ...
6- پۆلێنی [ كەتەر] واتە پۆلێنی فراوان كەلەساڵی 1891 دۆزراوەتەوە كەپشت دەبەستێت بەدانانی هێما بۆناوی نوسەرە بیانی یەكان ..


ملڤل دیوی كێ‌ یە ؟
كورتەیەك لەسەرژیانی  ملڤل دیوی ..
*  ناوی [ ملڤل دیوی ]ە لەشاری [ئەدەمێز] لەنیویۆرك لە  [10/12/1851] لەدایك بووە...
* دوای ئەوەی خوێندنی ناوەندی ودواناوەندی تەواودەكات لەزانكۆی [ئەلفرید] وەردەگیرێ‌ لەكۆلێژی [ئەمهرست] لەساڵی 1874 بەشی ماتماتیك لەوكۆلێژەتەواو دەكات..
* لەساڵی 1873 پۆلێنە بەناوبانگەكەی دادەنێت ..
* لەساڵی 1874 لەكۆلێژی ئەمهرست وەك یاریدەدەری كتێبخانەدامەزراوە..
* لەساڵی 1876 بەشداریكردووە لەدامەزراندنی كۆمەڵەی كتێبخانەكانی ئەمریكا ...
* هەرلەساڵی 1876 دا توانی گۆڤارێك دەربكات و ببێتە سەرنوسەری ئەوگۆڤارە..
* هەرلەساڵی 1876 چاپی یەكەمی پۆلێنەبەناوبانگەكەی بڵاو كردەوە ..
* هەرلەساڵی 1876 بەشداری كردووە لەدامەزراندنی كۆمەڵەی كتێبخانەكانی بریتانیا ...
* لەساڵی 1873 وەك ئەمیی كتێبخانەی كۆڵۆمبیا دامەزراوە ..
* لەساڵی 1887 یەكەم قوتابخانەی فێربوونی زانستی كتێبخانەی دامەزراندووە..
* لەساڵی 1889 وەك بەڕێوەبەری كتێبخانەی نیویۆرك دامەزراوە ..
* لەساڵی 1895 یەكەم یانەی بەناوبانگی كتێبخانەی بەناوی [لیك بلاسید] دامەزراندووە..
* لەساڵی 1905 وەك بەڕێوەبەری گشتی كتێبخانەی نیویۆرك دامەزراوە ..
* لەساڵی 1906 پەیمانگای ئەمریكی بۆزانستی كتێبخانە دامەزراندووە ..

* لە [26/12/1931] كۆچی دوایی كرد


خشتەی یەكەم لەپۆلێنی دیوی دەیی


سەوزی كاڵ

Generalities
المؤلفات العامة
زانستەگشتی یەكان
000
سەوزی تۆخ

Phylosophy
الفلسفة
فەلسەفه
100
سپی

Religions
الديانات
ئاینەكان
200
سور

Socialscincess
العلوم الأجتماعية
زانستی كۆمەڵایەتی

300
زەرد

Languages
اللغات
زمانەكان

400
مۆر

Puresciencess
العلوم الطبيعية
زانستی سروشت

500
ڕەش

Technology
العلوم التكنولوجية
زانستی پراكتیك

600
قاوەیی

Arts
فنون جميلة
هونەرەجوانەكان

700
ڕەساسی

Literature
الآداب
ئەدەبیات

800

سەوزی زەردباو
History,Geography,Biography
تأريخ وجغرافيةوالتراجم
مێژووجوگرافیایاداشت

900


خشتەی دووەم لەپۆلێنی دیوی دەیی


Generalites
المؤلفات العامة
زانستەگشتی یەكان

000
Bibilography
ببليوغرافيا
بیبلۆگرافیا

010
Library and Information
العلم المكتبات
زانستی كتێبخانە

020
Encyclopedias
الموسوعات والقواميس
ئینسایكڵۆپیدیاوفەرهەنگ

030

غيرمستخدم
بەكارنەهاتووە

040
Periodical
الدوريات
گۆڤاروڕۆژنامەوزنجیرەكان

050
Organization
المنظمات
ڕێكخراوەكان

060
Jornalism
الصحافة
ڕۆژنامەگەری

070
General collation
مجموعات عامةفي كتاب واحد

كۆمەڵێك بابەتی جۆراوجۆر
080
Manuscripts
المخطوطات والكتب النادر
دەست نووس وسەرچاوەدەگمەنەكان

090


خشتەی سێ‌ یەم لەپۆلێنی دیوی دەیی


Phylosophy
الفلسفة
فەلسەفە
100
Mitaphysics
الميتافيزيقا
میتافیزیقا

110
Knowledge
المعريفة
مەعریفە

120
Popularpsychology
علم النفس الشعبي
دەرونناسى وجادوگەری

130
Philosopgical view points
المذاهب الفلسفية
ڕێچكەفەلسەفیەكان

140
Psychology
علم النفس
دەروونناسی

150
Logic
علم المنطق
زانستی مەنتیق
160
Ethics
علم الأخلاق
زانستی خوڕەوشت

170
Ancient medieval phylosophy
الفلسفةالقديمةوالأسلامية
فەلسەفەی كۆن وئیسلام

180
Modern philosophy
الفلسفةالحديثةوالأوروبية
فەلسەفەی نوێ‌ وئەوروپی
190
خشتەی چوارەم لەپۆلێنی دیوی دەیی


الديانات
ئاینەكان

200

الدين الأسلام
ئاینی ئیسلام

210

القرأن الكريم وعلومه
قورئانی پیرۆززانستەكانی قورئان

220

الأحاديث النبويةوحياته
فەرموودەكانی پێغەمبەروژیانی

230

أصول الدين
بنەماكانی ئاین

240

الفقة
فقە

250

التصوف
سۆفی گەرێتی

260

الديانة المسيحية
ئاینی مەسیحی

270

الكنائس والفرق المسيحية
كەنیسەوگروپەمەسیحیەكان

280

الديانات الأخرى
ئاینەكانی تر

290


خشتەی پێنجەم لەپۆلێنی دیوی دەیی


Social since
العلوم الأجتماعية
زانستی كۆمەڵایەتی
300
Statistes
الأحصاء
ئامار
310
Political since
العلوم السياسية
زانستى رِاميارى
320
Economics
الأقتصاد
ئابورى
330
Law
القانون
ياسا
340
Pubilic adminisration
الأدارة العامة
بەڕێوەبەری گشتی

350
Social services
الخدمات الأجتماعية
خزمەتگوزاری كۆمەڵایەتی

360
Education
التربية والتعليم
پەروەردەو فێركردن

370
Trans piration
التجارة
بازرگانی

380
Folklor
العادات والتقاليدوالفلكلور
فۆلكلۆرخوڕەوشتی ناوكۆمەڵگا

390


خشتەی شەشەم لەپۆلێنی دیوی دەیی


Languages
اللغات
زمانەكان

400
Arabic language
اللغةالعربية
زمانى عربى
410
English language
اللغة الأنكليزية
زمانی ئینگلیزی

420
Germany language
اللغة المانية
زمانی ئەڵمانی

430
French language
اللغة الفرنسية
زمانی فەرەنسی

440
Italian language
اللغة الأيطالية
زمانی ئیتاڵی

450
Spanish language
اللغة الأسبانية
زمانی ئیسپانی

460
Latina language
اللغة اللاتينية
زمانى لاتينى
470
Greek language
اللغة اليونانية
زمانی یۆنانی

480
Other language
اللغات الأخرى
زمانەكانی تر

490

زمانى كوردى   491,597










 
 


خشتەی حەوتەم لەپۆلێنی دیوی دەیی


Natural science
العلم الطبيعية
زانستى سروشت
500
Mathmatics
رياضيات
بيركارى
510
Astronomy
علم الفلك
 زانستی گەردوون
520
Physics
الفيزياء
فيزيا
530
Chemistry
الكيمياء
كيميا
540
Geology
الجيولوجيا
جیولۆجیا

550
Paliotology
علم المتحجرات
زانستی بەبەردبووەكان

560
Anthropology
علم الأحياء
زیندەوەرزانی

570
Botanial sciences
علم النبات
ڕووەك زانی

580
Zoo logical sciences
علم الحيوان
زانستی ئاژەڵ

590


خشتەی هەشتەم لەپۆلێنی دیوی دەیی




Technology
علم التطبيقية
زانستی پراكتیك

600
Medical sciences
علم الطبية
زانستی پزیشكی

610
Engineering
الهندسة
ئەندازیاری

620
Agricalture
الزراعة
كشتوكاڵ

630
Home economic
الأقتصادي المنزلي
ئابوری ناوماڵ

640
Business services
الخدمات الأدارية
بەڕێوەبردنی كارەكان

650
Chemical technology
الصناعات الكيمياوية
بەڕێوەبردنی كارەكان
660
Manu satures
الصناعات
پیشەسازی

670
Miscallaneas manufaetures
الصناعات الدقيقة
پیشەسازی وورد

680
Building
البناء
بيناسازى
690


خشتەی نۆیەم لەپۆلێنی دیوی دەیی


Arts
الفنون الجميلة
هونەرەجوانەكان

700
Civicand land copes orts
فن التجميل الأرض
هونەری نەخشەكێشان وجوانكردنی شار

710
Archititure
الهندسةالمعمارية
ئەندازیاری تەلارسازی
720
Plasticarts
النحت والنقش
هەڵكۆڵین ونەخشكردن

730
Drawing
الرسم والفن الزخرفي
زەخرەفەو وێنەكێشان

740
Pantiny
الرسم الزيتي
وێنەی زەیتی[ڕۆنی]

750
Prints
فن الطباعة
هونەری چاپكردن

760
Photography
التصويرالشمس الضوئي
وێنەی فۆتۆگرافی
770
Music
الموسيقى
مۆسیقا
780
Perferming Arts
الرياضة والفن التمثيل
وەرزش ونواندن
790


خشتەی دەیەم لەپۆلێنی دیوی دەیی


Literatures
الأداب
ئەدەب
800
Arabic Literatures
الأدب العربي
ئەدەبی عربی
810
English    ==
الأدب الأنكليزي
ئەدەبی ئینگلیزی
820
Germany  ==
الأدب الماني
ئەدەبی ئەڵمانی
830
French  ==
الأدب الفرنسي
ئەدەبی فەڕەنسی
840
Italia  ==
الأدب الإيطالي
ئەدەبی ئیتاڵی
850
Spanish  ==
الأدب الإسباني
ئەدەبی ئیسپانی
860
Latin  ==
الأدب اللاتيني
ئەدەبی لاتینی
870
Greek  ==
الأدب اليوناني
ئەدەبی یۆنانی
880
Other  ==
الأدب الأخرى
ئەدەبی گەلانی تر
890

ئەدەبی كوردی   891,597




خشتەی یانزەیەم لەپۆلێنی دیوی دەیی


History,Geography,Biography
تأريخ والجغرافياوالتراجم
مێژووجوگرافیاویاداشت
900
Geography
الجغرافية
جوگرافیا
910
Biography
التراجم
ياداشت
920
Ancient History
تأريخ القديم
مێژووی كۆن
930
Modern History and European
تأريخ الحديث وتأريخ الأوربا
مێژووی نوێ‌ وئەوروپا
940
Asia History
تأريخ أسيا
مێژووی ئاسیا
950
Afriqa History
تأريخ أفريقا
مێژووی ئەفریقا
960
North American History
تأريخ أمريكا الشمالية
مێژووی ئەمریكای باكور
970
South American History
تأريخ أمريكا الجنوبية
مێژووی ئەمریكای باشور
980
History of other part of world
تأريخ المناطق الأخرى في العالم
مێژووی ناوچەكانی تری جیهان
990

مێژووی كوردستان 956,67       جوگرافیای كوردستان 915,667



ناوەڕۆكی خشتەی یاریدەدەری ژمارەیەك ،دابەشكردنی پێوانەیی
جدول مساعد رقم واحدالتقسيمات الشكلية

Phylosophy and theory
الفلسفة والنظرية
فەلسەفەو تیۆر
01-
Bibliography and catalog
ببليوغرافياوالفهارس
بیبلۆگرافیاوپێڕست
-016
Miscellany
المتفرقات،الكتب يدوية،
بابەتی جۆراوجۆر
-02
Tabel at materyals
جداول الأحصائية
خشتەی ئامار
021-
Instration and models
وسائل التوضيحية
هۆكاری فێركردن
022-
Direction
الدليل
ڕێبەر

025-
Dictionary and Encyclopedia
القواميس والموسوعات
فەرهەنگ وئینسایكڵۆپیدیا
03-
Special and general
عام خاص
بابەتی گشتی
04-
Serial publication periodical
الدوريات
بابەتەخولاوەكان
05-
Organization
المنظمات
ڕێكخراوەكان
-06
Study and teaching
التربية والتعليم
پەروەردەوفێركردن
07-
Museums and exhibits
المتاحف والمعارض
مۆزەخانەوپێشانگا
074-
Reviews and exeveises
كتب التمارين
سەرچاوەی ڕاهێنان
-075
Collection
المجموعات
كۆمەڵێك بابەت لەیەك سەرچاوەدا
08-
Geographycal treatment
المعالجة التأريخية والجغرافية
چارەسكردنی بابەت لەڕوی مێژووجوگرافیاوە
09-
Treatment by areas
المعالجة الجغرافية
چارەسكردنی بابەت لەڕوی شوێنەوە
-091
Person regardess
التراجم
ياداشت
092-
Treatment by specific country and location
معالجة الجغرافيةحسب قارات والأقطار
چارەسەركردنی بابەت لەڕوی جوگرافیای كیشوەرەكان وڵات ناوچەجیاجیاكانی جیهان

-093
یاساكانی بەكارهێنانی خشتەی یاریدەدەری ژمارە  1 
لەبەرئەوەی كەژمارەكانی ئەم خشتەیە لەپێشەوەی هێمای ( ـــ ) هەیەمانای وایە ئەم ژمارانە بەتەنها بەكارنایەن بەڵكوزیاد دەكرێن یاخود دەدرێتەپاڵ ژمارەسەرەكیەكان دەتوانرێت ئەم ژمارانە بلكێنرێت لەهەرژمارەیەكی سەرەكیەوە بەڵام بەپێی ئەم یاساوڕێنماییانەی خوارەوە :

1- ئەگەر ژمارەسەرەكیەكەبەسفركۆتایی نەهاتبوو كەژمارەیەكی زۆری پۆلێنی دیوی لەم جۆرەژمارانەن ئەوا ڕاستەوخۆژمارەیاریدەدەرەكە بۆژمارەبنچینەیی یەكە زیاد دەكرێت...بۆنمونە.

گۆڤارێك لەزانستی بێستان

05-,635

600  تەكنەلۆجیا

630 كشتوكاڵ

635 زانستی بێستان
05-,635 گۆڤارێك لەزانستی بێستان

2- ئەگەر ژمارە بنچینەیی یەكە بە یەك سفر كۆتایی هاتبوو كەلەپۆلێنی دیوی دا  90 ژمارەمان هەیە ئەوا سفر ژمارەیاریدەدەرەكە لادەبەین و دەیلكێنین بەژمارە سەرەكیەكەوە..
بۆنمونە :        فەلسەفەی پەروەردەو فێركردن
01-    370
300  زانستی كۆمەڵایەتی
370 پەروەردەوفێركردن
370,1 فەلسەفەی پەروەردەوفێركردن

ڕێبەرێك لەبواری زیندەوەرزانیدا
025-   570
570,25
500  زانستی سروست
570  زیندەوەرزانی
570,25  ڕێبەرێك لەبواری زیندەوەرزانی

3- ئەگەرژمارەسەرەكیەكەبە دوو سفر كۆتایی هاتبوو كەلەپۆلێنی دیوی دا   9  ژمارەی لەم جۆرەهەیە ئەوا سفرێكی ژمارەیاریدەدەرەكە و سفرێكی ژمارە بنچینەیی یەكە لادەبەین و دواتر ژمارەكان دەلكێنین بەیەكترەوە... بۆنمونە :
مێژووی فەلسەفە
09-     100
109  مێژووی فەلسەفە

فەلسەفەی مێژوو
01-     900
901 فەلسەفەی مێژوو

4- لەكاتی دروستكردنی ژمارەیەكی پۆلێندا ئەگەرژمارەی بەرهەم هاتوو زیاتر لە   3   خانە بووئەوادوای سێ‌ یەم خانە هێمای ( , ) دادەنێین تەنهابۆیەك جارلەژمارەیەكی پۆلێندابەكاردێت لەلای چەپی ژمارەكە.
5- نابێت ژمارەیەكی یاریدەدەر بلكێنرێت بەژمارەیەكی سەرەكی ئەگەرلەخوارژمارەسەرەكیەكەوەتێبینی نەبێت بە بەكارهێنانی ئەوژمارەیاریدەدەرە..
6- هەمیشەدەبێت ئەوژمارانەی كەلەئەنجامی پێكەوەلكاندنی ژمارەیەكی یاریدەدەربەژمارەیەكی سەرەكی پێك دێت بەراوردبكرێت لەگەڵ سیستەمی سەرەكی پۆلێندا بۆئەوەی بزانرێت كەئەوژمارەیەمانایەكی تری نیە
..
7- بەشێوەیەكی گشتی تەنها  یەك سفر زیاددەكرێت بۆژمارەسەرەكیەكەبەڵام ئەگەرژمارەی دروست بوویان بەرهەم هاتوو مانایەكی تری بەخشی ئەوادەكرێت  دووسفر یاخودزیاترزیادبكرێت.. بۆنمونە
تێبینی / دەكرێت لەیەك بابەتدا دووجارخشتەی یاریدەدەری ژمارە یەك بەكاربێنین : بۆنمونە :
گۆڤارێك لەبواری  فەلسەفەی پەروەردەدا
05-    01-    370
370,105
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

خشتەی یاریدەدەری ژمارە دوو ( 2 ) ناوچەی جوگرافی

زۆرلەسەرچاوەكانی كتێبخانە پێویستیان بەدابەشكردنی جوگرافی هەیەئەمەش بۆجیاكردنەوەی بابەتەسەرەكیەكان لەیەكتر لەڕووی ناوچەوەبۆیە ملڤل دیوی بۆئەم مەبەستەش خشتەی ژمارەدووی ئامادەكردووەكەتێیدابابەتەكانی لەڕووی شوێنەوەكردووە بە ( 10 ) بەشەوەئەوبەشانەش بە ( 10 ) بەشی ترەوە ئەویش بەپێی دانانی هێمایەك بۆهەرناوچەوكیشوەرێك دواتربۆوڵات،شار..بەم شێوەیە ---- هتد.
خشتەی ژمارەدووبریتی یەلەم ژمارانە :
1- شوێن،ناوچە،ناوچەی جوگرافی ، بەشێوەیەكی گشتی ، وەك ناوچەی هێڵی ئیستیوا ، شاخ،دەشت،دانیشتوان...
2- كەسایەتی بەبێ‌ گرنگی دان بەشوێن .
3- جیهانی كۆن
31- چینی كۆن
32- میسری كۆن
33- فەلەستین
34- هندستان
35- دۆڵی ڕافیدەین و ئێران
36- ئەوروپای كۆن
37- نیمچەدوورگەی ئیتاڵیا
38- یۆنان
39- ناوچەكانی تری جیهان
4- ئەوروپا
5- ئاسیا
6- ئەفریقا
7- ئەمریكای باكور
8- ئەمریكای باشور
9- ناوچەكانی تری جیهان

چۆنیەتی بەكارهێنانی خشتەی یاریدەدەری ژمارە دوو ( 2 ) بۆبەكارهێنانی خشتەی ژمارەدووپێویستەلەسەرپۆلێنكاریەكێك لەم دووڕێگایانەی خوارەوەبەكاربێنێت :
یەكەم : كاتێك هیچ زانیاریەك لای ژمارەسەرەكیەكەوەنەبێت كەئاماژەبدات بە بەكارهێنانی خشتەی ژمارە دوو لەكاتێكدا كەئەوژمارەیەپێویستی بەدابەشكردنی جوگرافی هەبێت لەم حاڵەتەدا ژمارەی ( 09 ) كەهێمای مێژوو جوگرافیایەزیاد دەكرێت بۆبابەتەسەرەكیەكەدواترهێمای ناوچەكەزیاد دەكەین بۆنمونە:

بەرووبومی كێڵگەلە ئەسیوپیا
633,0963
600  تەكنەلۆژیا
630 كشتوكاڵ
633  بەروبومی كێڵگە
633,09  مێژووی بەروبومی كێڵگە
633,096  مێژووی بەروبومی كێڵگەلە ئەفریقا
633,0963  بەروبومی كێڵگەلەئەسیوپیا

مۆسیقالەئیسپانیا
780,9461
700     هونەرەجوانەكان
780     موسیقا
780,9   مێژووی موسیقا
780,94   مێژووی موسیقالەئەوروپا
780,946  مێژووی موسیقالەئیسپانیا
780,9461   موسیقالەئیسپانیا

دووەم : ئەگەرلەگەڵ بابەتەسەرەكیەكەداتێبینی هەبووبەبەكارهێنانی خشتەی یاریدەدەری ژمارە دوو ئەواڕاستەوخۆهێمای تایبەتی خشتەی ژمارە دوو زیاد دەكەین بۆژمارەسەرەكیەكە.بۆنمونە :

كرێ‌ لەیابان
332,12952
332,12   تایبەتەبەكرێ‌
332,129  مێژووی كرێ‌
332,1295   مێژووی كرێ‌ لەئاسیا
332,12952   كرێ‌ لەیابان

تێبینی / هەندێك بابەت هەیە لەكاتی بەكارهێنانی خشتەی یاریدەدەری ژمارەدوو ئەم یاسایەی پێشووی بەسەرداجێ‌ بەجێ‌ نابێت لەوانە :
مێژووی كەنیسەی مەسیحی      270
ئامار                                310
جیۆلۆجیا                          550
جوگرافیا                           910


لەم كاتەدا  سفری  ژمارە سەرەكیەكەلادەبەین ودواترژمارەی ناوچەی جوگرافیەكەی بۆزیاد دەكەین بۆنمونە :
ئامارلەئەوروپا
4         310                 سفری ژمارەسەرەكیەكەلادەبەین دەبێتە        314

جیۆلۆجیای بەڕازیل
81         550     سفری ژمارەسەرەكیەكەلادەبەین دەبێتە         
558,1

كەنیسەی مەسیحی لەكوردستان
5667      270    سفری ژمارەسەرەكیەكەلادەبەین دەبێتە         
75,6672


جوگرافیای سعودیە
538     910       سفری ژمارەسەرەكیەكەلادەبەین دەبێتە      915,38

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خشتەی یاریدەدەری ژمارە سێ‌ ( 3 ) دابەشكردنی شێوازەكانی ئەدەب
ملڤل دیوی ئەم خشتەیەی ئامادەكردوەبۆدابەشكردنی شێوازەكانی ئەدەب وەك هۆنراوە،پەخشان،شانۆ،ڕەخنەی ئەدەبی...هتد.
بۆهەرلایەك لەم بابەتانە ژمارەی تایبەتی بۆئامادەكردوون كەدەتوانرێت بلكێنرێت بەژمارەی بنچینەیی ئەدەبی هەرنەتەوەیەك كەژمارەكانی لەنێوان ( 810 بۆ 890 ) دایە..


ناوەڕۆكی خشتەی یاریدەدەری ژمارە ( 3 )
1- هۆنراوە
2- شانۆ
3- چیرۆك و ڕۆمان
4- وتار
5- وتاربێژی
6- نامەی ئەدەبی
7- گاڵتەگەپ
8- بابەتی جۆراوجۆری ئەدەبی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

چۆنیەتی بەكارهێنانی خشتەی یاریدەدەری ژمارە ( 3 )
دەتوانین ژمارەی شێوازی ئەدەبی لەم خشتەیە زیادبكەین بۆژمارەی بنچینەیی ئەدەبی هەرنەتەوەیەك كەبمانەوێت ئەوژمارەیەی بۆزیادبكەین..
ئەگەرژمارەی ئەدەبی نەتەوەكەبە سفر كۆتایی هاتبوو ئەوا سفری ژمارەسەرەكیەكەلادەبەین ودواترشێوازی ئەدەبی یەكەی بۆزیاد دەكەین ...بۆنمونە :

هۆنراوەی ئینگلیزی
1-      820       سفری ژمارەسەرەكیەكەلادەبەین دەبێتە        821



شانۆی فەڕەنسی
2-       840     سفری ژمارەسەرەكیەكەلادەبەین دەبێتە
         842

چیرۆكی كوردی
3-             891,597     دەبێتە               891,5973
  

مێژووی ڕەخنەی ئەدەبی كوردی
891,597                   دەبێتە            891,59709

مێژووی ڕەخنەی چیرۆكی كوردی
891,597309

فەلسەفەی هۆنراوەی كوردی
891,597101


ژمارەی ئەدەبی فارسی                             891,55
ژمارەی ئەدەبی ڕووسی                            891,73


گۆڤارێكی تایبەت بە ڕەخنەی شانۆی كوردی
891,59720905

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خشتەی یاریدەدەری ژمارە ( 4 )دابەشكردنی شێوازەكانی زمان

ملڤل دیوی ئەم خشتەیەی تایبەت كردووە بەشێوازەكانی زمان وەك ئیملا،فۆنەتیك،نووسین،ڕێزمان، ............هتد .

1- زمان لەشێوەی نوسین ودەربڕین دا
2- شیكردنەوەی زمان
3- فەرهەنگی زمان
4- بەكارنەهاتووە
5- ڕێزمان
6- بەكارنەهاتووە
7- بەكارهێنانی زارەكانی ناوزمان
8- بەكارهێنانی زمانەوانی

چۆنیەتی بەكارهێنانی ئەم خشتەیە
ئەم ژمارانەتەنهالەگەڵ بابەتەزمانەوانیەكاندابەكاردێت ئەویش بەزیادكردنی ژمارەی شێوازی زمان بۆژمارەبنچینەیی زمانەكەدوای لابردنی سفری ژمارەبنچینەیی یەكە ئەگەر،وەئەگەر سفری نەبوو ئەواڕاستەوخۆژمارەكەزیاد دەكەین دواتردوای سێ‌ ژمارە فاریزە دادەنێین بۆنمونە :


اللهجات الَايطالية 
7-     450      سفری ژمارەسەرەكیەكەلادەبەین  دەبێتە              457


ڕێزمانی كوردی
491,5975

مێژووی ڕێزمانی كوردی
491,59759

فەرهەنگی كوردی -- كوردی
491,5973

فەرهەنگی عربی --- عربی
413       400 زمانەكان        410زمانی عربی        413 فەرهەنگی عربی

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خشتەییاریدەدەری ژمارە ( 5 ) كۆمەڵەی مرۆڤایەتی بەپێی ڕەگەزوجۆرونەتەوە

1- گەلانی ئەمریكای باكور
2- بەریتانیەكان ، ئینگلیز ، ئەنگلۆساكسۆنیەكان
3- نۆردیەكان ، ( ئەڵمانەكان )
4- لاتینیەكان
5- ئیتاڵیەكان وڕۆمانیەكان
6- ئیسپانیەكان وپرتوگالیەكان
7- گەلانی ئیتاڵی تر ( ڕۆمانیەكۆنەكان )
8- یۆنانیەكان وئەوانەی كەپەیوەندیان بەڕۆانیەكانەوە هەیە
9- كۆمەڵەونەتەوەوڕەگەزەكانی تر
  91597  نەتەوەی كورد

چۆنیەتی بەكارهێنانی خشتەی یاریدەدەری ژمارە 
5

1- لەكاتێكدا كەزانیاری لەژێرژمارەی بابەتەسەرەكیەكەدا هەبێت لەخشتەكانی پۆلێنی دیوی كەڕێگەبداتبە بەكارهێنانی ئەم خشتەیە  بۆنمونە :
موسیقای فۆلكلۆری كوردی
781,7291597

سایكۆلۆژیەتی گەلی كورد
155,8491597

2- لەكاتێكدا لەژێرژمارەسەرەكیەكەداتێبینی نەبووبە بەكارهێنانی خشتەی یاریدەدەری ژمارە (5) وەئەوخشتەیەپێویست بووبەكاربهێنرێت لەم كاتەداپێش بەكارهێنانی ژمارەكانی خشتەی (5) ژمارە [ 089- ] زیاد دەكەین بۆژمارەسەرەكیەكەدواترژمارەی خشتەی ( 5 ) زیاد دەكەین بۆنمونە :

باری ئابوری كوردەكانی فەڕەنسا
330,91597044
330        باری ئابوری
91597     ڕەگەزی كوردەكان
0  جیاكردنەوەی ناوچەی جوگرافی لەڕەگەز
4     ئەوروپا
4     فەڕەنسا
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خشتەی یاریدەدەری ژمارە ( 6 ) زمانەكان

ئەم خشتەیەتایبەتەبەجۆرەكانی زمان كەلەدونیاداهەیەبۆهەرجۆرەزمانێك هێمایەكی بەكارهێناوەكەزمانەكەدەگەڕێنێتەوەسەربنەچەیاخودئەسڵی خۆی ئەم ژمارانەبەتەنهابەكارنایەبەڵكوزیاد دەكرێت بۆژمارەكانی ترلەخشتەسەرەكیەكانەوەبەڵام بەمەرجێك كەتێبینی هەبێت بە بەكارهێنانی خشتەی یاریدەدەری ژمارە(6) كەلەخوارژمارەسەرەكیەكەوەئاماژەبەبەكارهێنانی بكات..

ناوەڕۆكی خشتەی یاریدەدەری ژمارە (6)
1- زمانی عربی
2- زمانی ئینگلیزی
3- زمانی ئەڵمانی
4- زمانی فەڕەنسی
5- زمانی ئیتاڵی
6- زمانی ئیسپانی
7- زمانی لاتینی
8- زمانی یۆنانی
9- زمانەكانی تر
91597   زمانی كوردی

نمونە :  پەروەردەوفێركردن بەزمانی كوردی
370,91597
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خشتەی یاریدەدەری ژمارە ( 7 ) لیستی كەسایەتیەكان ودابەشكردنیان بەپێی كاروپیشە


ناوەڕۆكی خشتەكە
1- ئەوكەسانەی سەربەگروپێكی پیشەیی تایبەت نین
2- كۆمەڵێك كەسایەتی
3- كەسایەتیەكان بەپێی ڕەگەزوجۆر
4- كەسایەتیەكان بەپێی جۆری لێك نزیكی
5- كەسایەتیەكان بەپێی تەمەن
6- كەسایەتیەكان بەپێی باری ئابوری وكۆمەڵایەتی
7- بەكارنەهاتووە
8- كەسایەتیەكان بەپێی باری تەندروستی
9- كەسایەتیەكان بەپێی پیشە

چۆنسەتی بەكارهێنانی خشتەی یاریدەدەری ژمارە ( 7 )
1- كاتێك كەتێبینی هەبێت لەخوارژمارەسەرەكیەكە  كە ئاماژەبدات بەبەكارهێنانی خشتەی یاریدەدەری ژمارە ( 7 )..بۆنمونە :

خوڕەوشت لای پارێزەران
390,4344
300     زانستی كۆمەڵایەتی
390     خوڕەوشت
390,4    خوڕەوشت لای گروپێكی تایبەت
390,43    خوڕەوشت لای گروپێكی زانستی كۆمەڵایەتی
390,434    خوڕەوشت لای گروپێكی یاسایی
390,4344    خوڕەوشت لای پارێزەران